Rękojmia za wady fizyczne przy sprzedaży konsumenckiej (reklamacja)

Konsument

Zgodnie z kodeksem cywilnym (dalej: kc) za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsumentem zatem będzie np. osoba kupująca na własny użytek samochód w salonie czy też w komisie. Konsumentem nie będzie jednak osoba kupująca samochód przeznaczony do prowadzenia jego przedsiębiorstwa.

Wady fizyczne rzeczy sprzedanej

Jak stanowi kc, sprzedawca odpowiedzialny jest względem konsumenta, jeżeli rzecz sprzedana ma jakieś wady fizyczne lub prawne.

Przez wadę fizyczną rzeczy sprzedanej należy rozumieć jej niezgodność z umową. Ta niezgodność może polegać m.in. na:

1. Braku właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia.
2. Braku właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił konsumenta w tym przedstawiając próbkę lub wzór.
3. Nie nadawaniu się rzeczy sprzedanej do celu, o którym konsument poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia.
4. Wydaniu konsumentowi rzeczy sprzedanej w stanie niezupełnym.
5. Nieprawidłowym zamontowaniu lub uruchomieniu rzeczy sprzedanej, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez konsumenta, który postąpił wg instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Powyższe wyliczenie nie jest katalogiem zamkniętym. Należy również pamiętać, że na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytuł rękojmi

Sprzedawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Tym momentem zazwyczaj będzie chwila fizycznego przekazania rzeczy sprzedanej konsumentowi. Kc ustanowił domniemanie prawne, zgodnie z którym jeśli wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, to wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na konsumenta. Strony umowy sprzedaży konsumenckiej mogą odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi mogą zawsze rozszerzyć. Natomiast ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi strony umowy konsumenckiej mogą tylko w ściśle określonych przepisami prawa przypadkach. Należ również zaznaczyć, że wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeśli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed konsumentem.

Uprawnienia konsumenta z tytułu rękojmi

Konsument w celu dochodzenia swoich praw przed sprzedawcą ma do dyspozycji kilka uprawnień. Po pierwsze, konsument może żądać od sprzedawcy wymiany zakupionej rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Sprzedawca, co do zasady, jest wtedy zobowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolna od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta. Jednak w przypadku sytuacji, w której doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym w/w sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów, sprzedawca ma możliwość odmówienia udzielenia zadośćuczynienia żądaniu konsumenta.

Konsument może również złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy. Sprzedawca może jednak zamiast tych roszczeń dokonać niezwłocznej i bez nadmiernej niedogodności dla konsumenta wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad lub dokonać naprawy rzeczy wadliwej. Konsument może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wad. Nie jest to jednak możliwe w sytuacji, gdy doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady. Ponadto bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałyby konsumenta inny sposób zaspokojenia jego praw. Należy jednak pamiętać, że sprzedawca w sytuacji złożenia przez konsumenta oświadczenia o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy nie może dokonać naprawy wadliwej rzeczy lub jej wymiany na rzecz wolną od wad, gdy rzecz ta była już wymieniana lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Konsument może odstąpić od umowy wyłącznie, gdy wada była istotna, zaś obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady.
Jeśli konsument zażądał wymiany rzeczy wadliwej na nową wolną od wad lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, to uważa się, że sprzedawca uznał przedmiotowe żądanie za uzasadnione.
Sprzedawca ma prawny obowiązek przyjąć od konsumenta rzecz wadliwą w przypadku wymiany rzeczy na wolną od wad lub odstąpienia przez konsumenta od umowy.

W przypadku zamontowania rzeczy wadliwej konsument ma prawo żądania od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania rzeczy po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięcia wady. W razie niewykonania przez sprzedawcę tego obowiązku konsument jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Należy jednak pamiętać, że konsument zobowiązany jest do poniesienia części związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.
W przypadku dostarczenia rzeczy konsumentowi w częściach (partiach), a sprzedawca mimo żądania konsumenta nie dostarczył zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad, to konsument może od umowy odstąpić także co do części rzeczy, które ma ją być dostarczone również później.
W sytuacji, gdy spośród rzeczy sprzedanych tylko niektóre są wadliwe i dają się odłączyć od rzeczy wolnych od wad, bez szkody dla obu stron, to uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy ogranicza się do rzeczy wadliwych.

Roszczenie konsumenta o naprawienie szkody

W przypadku, gdy konsument złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny, może on żądać od sprzedawcy naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady. Konsument może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. Szkoda nie musi być następstwem okoliczności, za które sprzedawca ponosi odpowiedzialność. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w razie dostarczenia rzeczy wolnej od wad zamiast rzeczy wadliwej albo usunięcia wady przez sprzedawcę.

Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi

Sprzedawca jest jednak zwolniony z odpowiedzialności z tytułu rękojmi w przypadku, gdy:

1. Konsument wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
2. Rzecz sprzedana nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień producenta lub jego przedstawiciela, osoby która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent, jeżeli zapewnień tych nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy.

Wygaśnięcie uprawnień konsumenta z tytułu rękojmi

Konsument posiada roszczenie z tytułu rękojmi wobec sprzedawcy, jeżeli wada fizyczna zakupionej rzeczy zostanie stwierdzona przed upływem 2 lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości - przed upływem 5 lat od wydania rzeczy konsumentowi. W przypadku zakupu używanej rzeczy ruchomej, to odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy konsumentowi. Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Termin ten nie może jednak się zakończyć przed upływem 2 lat - w przypadku rzeczy ruchomej - lub przed upływem 5 lat - w przypadku nieruchomości. Bieg powyższego rocznego terminu przedawnienia nie może również się zakończyć  przed upływem terminu odpowiedzialności sprzedawcy za używane rzeczy ruchome. W okresie biegu przedawnienia konsument może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo o obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej. W przypadku, gdy konsument żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, to bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady. Jeżeli zaś określony przez sprzedawcę lub producenta termin przydatności rzeczy do użycia kończy się po upływie 2 lat od dnia wydania rzeczy konsumentowi, to sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi za wady fizyczne tej rzeczy przed upływem tego terminu.

Jeśli konsument dochodził przed sądem lub albo sądem polubownym jednego z uprawnień z tytułu rękojmi, to termin do wykonania innych uprawnień jemu przysługujących ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. To samo dotyczy postępowania mediacyjnego z tym zastrzeżeniem, że termin przedawnienia zaczyna biec od dnia odmowy przez sąd zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem lub bezskutecznego zakończenia mediacji.

Jeżeli sprzedawca wadę rzeczy sprzedanej podstępnie zataił, to upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytuł rękojmi.

Damian Murdza